Silofôr er silofôr!

Lise Elvagjeng

Eg strøvla mine fyrste steg, i bratta i Sogndalsdalen, bak ei kurumpe. Ei av mine fyrste arbeidsoppgåver var å jaga kyrne til og frå beite.

Som lita jente kunne eg ikkje forstå kvifor eg måtte så tidleg opp for å jaga kyrne ut att på beite, når det ikkje var noko spesielt eg skulle gjera etterpå. Når eg no sjølv har vorte mor til tre, har eg ofte ynskt meg kyrne til mor mi som unnskyldning, for å få ungane opp om morgonen, og i gang med dagen.

Det at eg vaks opp på ein gard har nok vore avgjerande for interessa for landbruk. Eg har alltid trivest spesielt godt i lag med dyr, men òg arbeidet ute på ein gard. Som yngst av fem sysken var det liten sjans for å ta over heimegarden, difor vart ei utdanning innan landbruket nest beste løysing. Men håpet om å få leva på ein gard, og halda folket med mat, var framleis sterkt, så livsmottoet som ung vaksen vart: «alt anna enn odelsgutar er uaktuelt!»

Eg vart gift med ein snekkar, oppvaksen i sentrum, men som brukte mykje tid saman med bestemor si og onkelen sin som var bønder. Det kjendest litt som å vinna i lotto då det baud seg eit høve å kjøpa ein liten gard i 2004. Der har me utvikla drifta frå 25 vinterfôra til om lag 120 vinterfôra sau. Rett før lamminga i 2014 flytta me inn i ny fjøs, det var ei leikande lett lamming! Då fekk me samla alt på eitt nivå - i ein fjøs! Tidlegare hadde me sauer i tre forskjellige bygg, og i eine bygget hadde me sauer i tre etasjar.

Utdanninga mi som høgskulekandidat i husdyrbruk frå Høgskulen i Nord-Trøndelag, vart grunnlag til at eg søkte meg jobb som ringleiar i Indre Sogn Forsøksring i 2001. Der jobba eg i 50 % i 1,5 år i kombinasjon med 50 % stilling som rådgivar i Tine. Då høve til å jobba 100 % på ein plass baud seg i Tine nytta eg den sjansen, og der har eg vore i jobb fram til 1. juni 2021. No ser eg fram til å nytta erfaringa mi frå mjølkeproduksjon, samstundes som eg håpar å komma i kontakt med medlemmar som driv med småfe eller ammekyr. For eg har nok framleis størst interesse for, og kunnskap om, det som skjer innanfor fjøsen sine vegger.

Eg hugsar spesielt godt førelesaren min frå studietida, ho som underviste i drøvtyggjarernæring. Ho pleidde å terga førelesaren me hadde i svineproduksjon for at det var ikkje rare utfordringane dei hadde når det gjaldt fôring. Når du visste kva du putta inn i grisen, og grisen elles hadde optimale tilhøve rundt seg, så var det ikkje vanskeleg å vita kor mykje grisen voks, og når han var slaktemoden. Med drøvtyggjarane derimot, der var det større utfordringar, og det vanskelegaste var nok dei tilfella der det ikkje var teke grovfôrprøve. For det er stor skilnad på ein kubik med silo og ein kubik med silo. Og kanskje endå større skilnad mellom ein rundball og ein rundball.

Om du bestemmer deg for å betra grovfôrkvaliteten din, auka avlinga di, eller redusera kostnaden med grovfôrproduksjonen din, så må du starta med å kartleggja kva du oppnår akkurat no. Det er umogeleg å vita om ein blir betre, om ein ikkje veit kva ein produserte tidlegare.

Noko av det som påverkar økonomien mest, er turrstoffprosenten du klarar å oppnå om du legg graset i rundball. Di høgare turrstoffprosent du oppnår, di meir fôr i kvar ball, di mindre plastforbruk og di mindre dieselforbruk, for å få fôret bringa heilt fram til fôrbrettet. Jan Karstein Henriksen frå NLR Agder har oppsummert dette på ein framifrå måte. Han skriv at om du har 300 dekar som når ei årsavling på 600 FEm per dekar, og du klarar å auka turrstoffprosenten med 5 einingar, vil du redusera tal ballar med 100 stk. Tenk det, 100 ballar mindre å handtera, og likevel same mengde næring til dyra. Om slåttearealet ditt samsvarar meir med halvparten av arealet, er det framleis 50 ballar å spara. Det må no vera interessant å nå om målet er betre økonomi, meir fritid eller lågare klimagassutslepp. Her er det mange fluger i ein smekk!

Når fôret er plassert framføre dyra på fôrbrettet er mykje gjort, men langt frå alt! Grovfôret skal passa til den produksjonen det er tenkt brukt til. Ei høgtytande mjølkekyr med høg kraftfôrtildeling, treng eit grovfôr som inneheld nok struktur/fiber til at graset held seg lenge nok i vomma. Det må òg vera av så god kvalitet at kyri får i seg nok næring til å halda den høge ytinga. Same problematikken opplever sauebønder i lamminga. Men resten av vinteren har søya eit mykje lågare fôrbehov. Då kan det vera optimalt å utsetja slåttetidspunktet for å få nok struktur/fiber i grovfôret. Ammekyr i drektigheitsperioden er i mykje same situasjon som søyer midtvinters. Fôrbehovet er ikkje så høgt, men det er utruleg viktig at dyrevelferda er ivareteken med tanke på at dyra kjenner seg mette. Slåttetidspunkt kring begynnande blomstring kan sikra at det vert nok struktur/fiber i fôret. Eit anna alternativ, om slåttetidspunktet vart for tidleg, er å kjøpa ammoniakkbehandla halm. Då sikrar grovfôret næringstrongen medan halmen sikrar kjensla av å vera mett.

Eg ynskjer med dette å understreka at tre naboar, som driv tre forskjellige husdyrproduksjonar, ikkje kan hausta grovfôret sitt samstundes. Trongen til dei dyra som skal eta opp dette fôret må avgjera kva som er rett slåttetidspunkt.

Så lenge ein kjenner fôrkvaliteten om hausten, så kan ein tilpassa den totale fôrrasjon dyret får enten med kraftfôr eller med grovfôr av ein annan kvalitet. Sommaren i fjor var spesiell, det var vassmangel og plantene skaut for tidleg, noko som førte til ein mykje større del av ufordøyeleg fiber (iNDF) enn det som er akseptabelt. Når ein då fôrar som tidlegare, og forventar at «ein kubik silo er ein kubik silo, og ein rundball er ein rundball» blir det rett og slett fôra med mindre næring denne vinteren enn førre. iNDF tek opp plass i vomma og dyra kjenner seg mette, men dei taper hold. Dette er fleire sauebønder som har erfart etter sist vinter.

Kjenner du vekta og kvaliteten av grovfôret ditt så er du langt på veg til å finna ut kvar du ligg no, og du kan setja deg eit mål om kvar du vil når det gjeld grovfôrproduksjon din. Tilfører du i tillegg litt om kor mykje innsats du har lagt ned for å produsera det, så kan økonomirådgjevarane i NLR Vest rekna på kva grovfôret ditt kostar gjennom programmet vårt Grovfôrøkonomi. Mi personlege meining her er, at me er opp til fleire grovfôrprodusentar i vårt område som har forbetringspotensiale på dette området, og som kan auka botnlina i grovfôrrekneskapen vår. – Og no ber eg dykk leggja merke til at den siste setninga skildrar at ME er fleire i same båt.

Få hjelp til å berekne dine grovfôrkostnadar